Nhớ cơm gạo đỏ

Vùng miền núi Phú Yên có các giống lúa ngắn ngày như cúc lùn, cúc rằn, to đá, ba trăng… đều cho gạo đỏ thơm ngon.

Nhiều người sinh ra và lớn lên ở vùng đất này đã được ăn loại gạo ngon này nhiều năm liền trong đời. Tuy nhiên, bây giờ, gạo đỏ không còn nhiều như trước nữa. Trong trí nhớ của những người con xa quê năm nào vẫn còn phảng phất đâu đó mùi thơm của nồi cơm gạo đỏ mỗi khi nhớ về quê nhà.

Các loại lúa trên được trồng trỉa trên nương rẫy. Thường vào tháng bảy âm lịch, khi trời mưa xuống thì nông dân gieo lúa. Lúa từ khi trồng đến khi lớn lên cho hạt đều nhờ nước trời, nông dân không bón phân cũng chẳng phun thuốc. Cuối tháng mười đầu tháng mười một âm lịch lúa chín. Mùa lúa rẫy chín cũng là mùa rộn ràng tất bật của cả xóm thôn. Lúa được cắt, chất thành từng đống to trong các chòi trại tại rẫy. Hồi ấy không có máy tuốt nên người dân phải dùng chân đạp, mỗi lần đạp hai bó, hết lượt này đến lượt khác, đạp đến khi nào xong lúa thì thôi.

Cơm gạo đỏ ăn với cá khô – Ảnh: Tuy An

Những năm trúng mùa, nhà nào gieo lúa nhiều có thể thu năm bảy chục bao là chuyện bình thường. Một người đạp phải có người ngồi giũ rơm, người sàng sảy cho lúa sạch rồi vào bao. Lúa được phơi ngay tại rẫy hoặc mang về nhà. Nếu trời mưa dầm thì phải sấy lúa trong một cái nong đan bằng tre trên bếp lửa củi gộc hừng đỏ cả ngày đêm. Lúa khô, nếu không xay gạo được thì giã bằng tay. Dù phơi nắng hay sấy lửa, hạt gạo rẫy xay ra vẫn trộng suông, căng tròn.

Loại gạo này đem nấu cơm bằng lửa củi thì… không phải bàn cãi. Gạo rẫy không trắng mà có màu đỏ, khi nấu cơm, vo kỹ cỡ nào thì cơm chín vẫn có màu đỏ. Nhớ nhất là hình ảnh nồi cơm bắc trên bếp lửa trong buổi chiều trời mưa đông thật ấm áp. Cơm nấu trên bếp, cạn rồi được nhấc xuống, dần kề bên bếp lửa, xoay tròn để nồi cơm được chín đều. Trên bếp được nấu tiếp nồi thức ăn, đợi nồi cơm chín thì cả nhà cùng ngồi lại bên nhau mà cảm thấy ấm lòng.

Cơm gạo đỏ không dẻo lắm, có mùi thơm đặc trưng mang hương vị củi lửa núi rừng nên ăn rất ngon. Những ngày lúa chín, trời mưa gió, đi lại khó khăn, vùng cao khan hiếm thực phẩm nên người dân thường ăn cơm với cá khô, cá mặn. Nhiều người khen ngon ngọt và nhớ da diết bữa cơm lúa rẫy nấu lửa than ăn với muối ớt giã với lá é trắng. Những bữa cơm lúa rẫy với các loại rau rừng luộc xào cũng rất ngon và nhớ đời.

Bây giờ cuộc sống phát triển, những cây nông nghiệp như mía, sắn, keo lá tràm mang hiệu quả kinh tế cao nên người dân không còn trồng lúa rẫy nữa. Chính vì thế mà những mùa lúa rẫy đã xa dần trong ký ức của nhiều người. Mỗi lần lòng chợt nhớ về quê, hương thơm của nồi cơm gạo đỏ gặt trên các triền rẫy năm nào cứ thoang thoảng xung quanh…

Nguồn: copy